చౌసత్ యోగిని ఆలయం..ఈ ఆలయం గురించి చాలామంది విని ఉండరు. అరుదైన హిందూ దేవాలయాల్లో ఒకటి. ఈ ఆలయం మధ్యప్రదేశ్ లో మోరేనా జిల్లా లోని మితావలి గ్రామం దగ్గర చిన్నకొండపై ఉంది. మామూలుగా హిందూ దేవాలయాల నిర్మాణం చతురస్రం లేదా దీర్ఘ చతురస్రాకారంలో ఉంటుంది. కానీ ఈ యోగిని ఆలయం మాత్రం వృత్తాకారంలో ఉంటుంది.
ఇలాంటి వృత్తాకార దేవాలయాలు చాలా అరుదు. ఇలాంటివే దేశంలో మరో మూడు దేవాలయాలున్నాయి. హిరాపూర్ .. రాణిపూర్, భేదాఘాట్ (జబల్పూర్) లలో ఉన్నాయి. ఖజురహోలో యోగిని దేవాలయం మామూలుగానే ఉంటుంది.
ఈ మితావలి యోగిని ఆలయ సముదాయంలో 64 యోగినీ ఆలయాలు ఉన్నాయి. ఇక్కడ ఒక పురాతన శివాలయం కూడా వుంది. ఒక శాసనం ప్రకారం ఈ యోగిని ఆలయాన్ని 9 వ శతాబ్దంలో బెంగాల్ పాల వంశానికి చెందిన దేవపాలరాజు నిర్మించారు.
పూర్వకాలంలో ఇక్కడ మంత్ర,తంత్ర సాధకులు పూజలు చేసేవారని అంటారు. తాంత్రిక శక్తుల కోసం ఈ యోగినీలను ఆరాదించేవారట. అతీంద్రీయ శక్తుల కోసం యోగిని దేవతలను పూజించే ఆచారం 7 శతాబ్దం నుంచే ఉందని అంటారు. దుర్గాదేవికి ఈ యోగినీలు ప్రతిరూపమని భావిస్తారు. యోగులు ఈ ఆలయం లో కాళికాదేవిని ఉపాసించే వారని చెబుతారు. ఇప్పటికి మంత్ర.. తంత్ర సాధకులు ఇక్కడికి వస్తుంటారట. యోగిని ఆరాధన ఒకప్పుడు దేశంలో ఎక్కువగా ఉండేది. తాంత్రిక కేంద్రంగా ఈ దేవాలయం ఉండేదని అంటారు.
ఈ చౌసత్ యోగిని దేవాలయం గ్వాలియర్ నుండి 55 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఈ ఆలయం చుట్టుపక్కల మరికొన్ని దేవాలయాలు… స్మారక కట్టడాలు ఉన్నాయి . వీటిని పురావస్తు సర్వే శాఖ నిర్వహిస్తోంది. ఇక్కడ పెద్దగా వసతులు ఏమీ లేవు. ఈ యోగిని దేవాలయమే ప్రస్తుత పార్లమెంట్ భవనం రూపకల్పనకు స్ఫూర్తినిచ్చిందని అంటారు. రెండింటి నిర్మాణ పోలికలు ఒకేలా ఉంటాయి.
ఇక జబల్పూర్ లోని చౌసత్ యోగిని దేవాలయం సిటీకి 5 కి.మీ దూరంలో ధూంధర్ జలపాతం.. భేదాఘాట్ ప్రాంతంలో నర్మదా నదికి సమీపంలో ఉంది. మొఘల్ చక్రవర్తుల కాలంలో జరిగిన దాడుల వల్ల ఈ ఆలయం కొంతమేరకు పాడైపోయింది. ఇది మితావలి ఆలయం తరహాలోనే ఉంటుంది.
